ПЕРШЫЯ ТЫДНІ НА СВАБОДЗЕ

Дзіўна, што пачуцці таго, што нарэшце апынулася на волі, былі вельмі стрыманымі. Я чакала ад сябе больш нейкіх яркіх эмоцый, але было менавіта так. Асабліва запомніўся момант, калі прыехала ў Мінск. Я не адчула нічога, акрамя адчування, што гэта больш не мой дом, і вялікае расчараванне ад гэтага ўнутранага пачуцця. Мне нікуды не хацелася пайсці, хаця ў зняволенні падавалася, што першай справай я пабягу ў кавярню за кавай. Але першы кубачак я набыла ўжо ў вымушанай эміграцыі.

Я разумела, што заставацца нельга, хаця ніколі не думала, што з’еду з краіны. Але нічога не змянялася — рэпрэсіі працягваліся, таму адразу пасля таго, як зачыняюцца дзверы калоніі, вырашаеш: трэба бегчы. Праўда ў тым, што ў калоніі жанчын моцна ламаюць і вымушаюць кожны дзень чакаць подласці ад адміністрацыі. Калі апынаешся на волі, але жывеш у Беларусі, усё адно знаходзішся пад ціскам сістэмы. Цябе могуць зноў затрымаць, бо затрымліваюць нават тых, хто выйшаў па памілаванню — ёсць і такія кейсы.

За бугром адчуваеш сябе свабодней, хаця прызнаеш, што ментальнае здароўе пагоршылася.

ПТСР ЁСЦЬ Ў КОЖНАГА ПАЛІТЗНЯВОЛЕНАГА

Думаю, што ПТСР ёсць у кожнага палітзняволенага, бо псіхіка не можа інакш не адрэагаваць на такія стрэсавыя ўмовы, але кожны перажывае яго па-рознаму. У мяне з’явілася больш трывожнасці, дагэтуль такога не было. Асабліва гэта праявілася ў працы (Яна — ветэрынар). Раней я была больш смелая. Яшчэ часам, чытаючы навіны з Беларусі альбо з Украіны, магу расплакацца, раней я так балюча не рэагавала. Здараюцца і панічныя атакі, таму заўсёды са мной неабходныя лекі: з’ядаю таблетку — і становіцца лепей на нейкі час. Таксама п’ю антыдэпрэсанты. Але мяркую, што я не ў самым дрэнным стане, бо ўсё жыццё прывыкла кантраляваць сябе, і гэта зараз мне дапамагае.

З псіхолагам таксама камунікавала, гэтыя размовы дапамаглі, але ў нейкі момант я зразумела, што доўгія сесіі мне не патрэбныя. Хаця лічу, што кожнаму палітзняволенаму трэба звяртацца да псіхолага — гэта якасны досвед, тым больш заўсёды можна прыпыніць камунікацыю.

НОВЫ ЎЗРОВЕНЬ КАМУНІКАЦЫІ З ЛЮДЗЬМІ

Са многімі сябрамі ў мяне засталіся добрыя стасункі і нават у чымсьці палепшыліся. Але з некаторымі людзьмі я стала больш жорсткай. Напрыклад, мой былы калега быў “лукашыстам”, але я не рэагавала на ягоныя выпады, думала: ну такі нялёгкі чалавек, што з яго ўзяць. Я нават магла сказаць, што палітыка — палітыкай, але размаўляць можна. Але пасля калоніі гэта ўжо аказалася немагчыма: адразу прыпыняеш усе адносіны, нават нейкія простыя размовы.

Аднойчы здарылася і такая сітуацыя: я была ў адной кампаніі і на прапанову дапамагчы сказала, што дзякуй, не трэба, але дадала, што так, у турме вельмі цяжка. Але мяне перабілі: маўляў, ой, не трэба гэтых размоў, нам пасля іх цяжка. Гэта мяне абурыла, скажу шчыра. Таму што насамрэч цяжка — гэта быць у зняволенні. Нават зараз сотні жанчын знаходзяцца за кратамі: нехта раскідвае пясок па пляцоўцы, зімой — снег, нехта стаіць у мокрых ботах, хтосьці ў ШЫЗА. Для мяне гэта пяшчотнае пытанне, бо раней я разумела, чаму чалавек хоча адгарадзіцца ад гэтага, а зараз лічу, што не трэба. Калі ты заплюшчваеш вочы на несправядлівасць, перастаеш дапамагаць, бо каб вырашаць праблемы, трэба глядзець ім у твар.

На жаль, шмат беларусаў выехалі за мяжу па гуманітарным калідоры, але ладзяць сваё жыццё, ніколькі не цікавячыся тым, што адбываецца зараз у краіне. І гэтыя людзі не прачытаюць гэты артыкул, таму што ім усё роўна.

У турме я навучылася такому правілу, якое часта гучала ў блатным асяроддзі: за базар трэба адказваць. Калі нехта не разумее, што ён гаворыць, я проста прыпыняю камунікацыю з гэтым чалавекам. Прычым мяне цяжка абразіць, з глупства не трэба абражацца, бо дурных людзей, на жаль, шмат.

ЗНЯВОЛЕННЕ НАВУЧЫЛА ЦАНІЦЬ СЯБЕ

Праўда ў тым, што на момант затрымання я зусім сабе не падабалася. Я часта думала, што раблю недастаткова, што магла рабіць болей. Таксама былі моманты маладушша, калі мяне затрымалі, і мне сорамна аб іх успамінаць: маўляў, чаму мяне затрымалі, бо ёсць больш актыўныя людзі… Але пасля суда я змагла змірыцца з сітуацыяй, зразумеўшы, што ўсё ідзе як ідзе, значыць, так трэба. Далей становяцца іншыя пытанні: як выжыць у турме і як захаваць годнасць і свае прынцыпы. Дзякуй, што гэта атрымалася.

Зараз я лічу, што стала лепей. Раблю крокі, нягледзячы на трывожнасць і страх. Пачынаю жыццё з нуля ў новай краіне, адчуваючы адрэналін, але мне цікава, што будзе наперадзе. Раблю нешта добрае. Напрыклад, гэтым летам я выратавала дзевяць кацянят. Іх прынеслі ў клініку, каб зрабіць эўтаназію, але я не змагла гэтага зрабіць (і ніколі не рабіла нават у Беларусі) і вырашыла іх сама гадаваць. Был прыемны момант, калі нарэшце мае кацяняты паехалі да новых спадароў.

Чаму хутка навучаешся ў турме? Таму што ўсё немагчыма кантраляваць. Рабі, што можаш, а далей глядзі, што адбываецца, з надзеяй, што ўсё будзе добра. Бо вышэй нейкіх рэчаў ты не прыгнеш. Раней я намагалася кантраляваць усё сваё жыццё, зараз стала адносіцца па-іншаму.

Пасля трох гадоў зняволення я зразумела, што трэба больш звяртаць увагу на сябе. Цаніць сябе і не патрабаваць немагчымага. Рабіць простыя рэчы менавіта для сябе. Вось нядаўна я замарочылася і гатавала сабе тартар. Я мяшала соус, рэзала агуркі, смажыла хлеб, потым ела гэтае сырое мяса — і мне было так добра! Я б магла гэтага не рабіць і набыць просты хот-дог з “Жабкі”, але хацела менавіта тартар. Раней я чамусьці не магла дазволіць сабе такое.

А яшчэ я стала размаўляць па-беларуску. Для мяне гэта вельмі важны крок у маім новым вольным жыцці.